15 YILLIK BİR EDEBİYAT KLASİĞİ

"E İLE BİTEN ANNE"İ YAZAN KADIN:

LUCY MAUD MONTGOMERY

"Yeşilin Kızı Anne (Enn)" romanını okumamış olanlar, neşeli, meraklı, hayata tutkuyla bağlı turuncu saçlı yetim kız Anne Shirley'in öyküsünü internette oynayan "Anne with an E" (E ile biten Anne) dizisiyle öğrendi. Geçmişte pek çok filmi çekilen romanın orijinali, İskoç kökenli Kanadalı yazar Lucy Maud Montgomery'nin 1905 yılında yazdığı "Anne of Green Gables" (Green Gables'li Anne) adlı eserdir. Montgomery,  eserleriyle döneminin çok satan yazarları arasındaydı.

Selgin Zırhlı Kaplan

Son versiyonu 2017 yılında televizyona uyarlanan ve ABD'nin önde gelen internet dizi ve film platformlarından birinde üç sezon halinde yayınlanan "Anne with an E" (E ile biten Anne) dizisi, yediden yetmişe tüm izleyicilerinin kalbini fethetti. İskoç kökenli, Kanadalı yazar Lucy Maud Montgomery'nin 1905'te yazdığı ve 1908'de ilk basımı gerçekleştirilen "Anne of Green Gables" (Green Gables'lı Anne), Türkçe'de de "Yeşilin Kızı Anne" adıyla pek çok yayınevi tarafından kitap dünyasına kazandırıldı.

Anne romanları serisi, çoğunlukla "Green Gables'lı Anne" olmak üzere pek çok sinema filmine, televizyon dizisine, tiyatro oyununa, müzikal ve çizgi filme uyarlandı.

İlk sinema uyarlaması 1919 yılında sessiz film olarak siyah beyaz çekildi.

Anne Shirley'i Hollywood aktristi Mary Miles Minter canlandırdı. Filmi izleyen Lucy Maud Montgomery, oyunu beğenmedi ve şu yorumu yaptı: "İyi fotoğraflanmış oldukça küçük bir oyundu. Kendi kitabımdan uyarlandığını bilmesem asla anlamazdım. Filmin çevresi de insanları da New England'tandı. Prens Edward Adası'yla hiç alakası yoktu. Filmde kokarca ve Amerikan bayrağı tanıtıldı, ikisinin de adamızla alakası yok. Bayrak konusuna öfkelendim. Açıkça ve kabaca Yankicilik yapıldığını düşünüyorum."

HAYATI VE ESERLERİ ARASINDAKİ BENZERLİKLER

Lucy Maud Montgomery'nin hayatı, yazdıkları arasında en popüler olan Anne Shirley'in hayatıyla pek çok yönden benzerlikler taşıyor. Bir farkla.. Kendi sözleriyle ifade edersek, 'hayal kırıklıkları, yalnızlık, çile ile geçen kendi hayatına karşılık, Anne'in hayatı aşk ve mutlulukla dolu'dur.

Maud, 30 Kasım 1874 tarihinde Prens Edward Adası'nda bulunan Clifton'da, İskoç kökenli Hugh John Montgomery ve Clara Woolner MacNeill çiftinin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Anne gibi tamamen yetim olmasa da, 21 aylıkken annesini tüberkülozdan kaybetti. Babası çalışmak üzere Saskatchewan'a taşındı, orada yeniden evlendi.

Maud, Prens Edward Adası'nın kuzey kıyısında bulunan Cavendish'te annesinin ebeveynleri olan büyükannesi Lucy Woolner Macneill ve büyükbabası Alexander Woolner ile yaşamaya başladı. İkisi de çok katı kuralları olan insanlardı ve Maud'un sessiz ve ağırbaşlı bir kız olarak yetişmesini istiyorlardı. Arkadaşlarına gitmesine bile izin vermezlerdi.

Roman kahramanı Anne Shirley'in yetimhaneden alındıktan sonra götürüldüğü, işlerinde yardımcı olsun diye erkek çocuk beklerken bir kızla karşılaşan Martha ve Marilla Cuthbert kardeşlerin yaşadığı Green Gables çiftliği gerçek hayatta Maud'un büyükbabasının kuzenleri David ve Margaret MacNeill'in çiftliğiydi. Yeşil çatısından dolayı bu adı kullanmıştı. Lucy, genç kızken bu çiftliğe sık sık gider, burada hayaller kurardı. Burası, Anne'i anlatan romanların ilham kaynağıydı. Romanda geçen pek çok yeri bu çiftlikten esinlenerek uydurmuştu.

Maud, 1881'de henüz 6 yaşındayken büyükkanesinin evine yakın tek sınıflı bir okula kaydedildi. 14 yaşında, ileride çok ilgi çekecek olan ve hayatının tüm ayrıntılarını anlattığı günlüklerini yazmaya başladı. 1890-91 yılları arasında babası ve babasının yeni eşi Mary Anne McRae ile yaşadığı bir yıl hariç, temel eğitimini bu okulda aldı. Babasının yanına giderken Maud, ilk tren yolculuğunu yaptı.

Babasıyla yaşadığ Prens Albert'teyken, ilk eseri olan "On Cape Leforce" şiiri Prens Edward Adası yerel gazetesi The Patriot'un (Vatansever) 26 Kasım 1890 tarihli sayısında yayınlandı. 7 Aralık 1890'da şiirinin yayınlanmasından duyduğu heyecanı günlüğüne şu cümlelerle yazdı: "Bu hayatımın en gururlu günü. Kendimi, düne göre üç inç daha uzun hissediyorum. Pazar okuluna gitmeye hazırlanırken babam, aralarında Patriot gazetesinin de bulunduğu gece postalarıyla içeri girdi. Hızla çarpan kalbime ve titreyen parmaklarıma rağmen gazeteyi açabildim. Harfler gözümün önünde adeta dans ediyordu ve garip bir duyguyla donup kalmıştım: Sütunlardan birinde şiirim yer alıyordu!"

1891'de Cavendish'e, büyük annesinin yanına döndü. Babasını bir daha görmedi. Maud, 1893-94 yılları arasında öğretmenlik lisansı almak için Wales Koleji'nde (PWC, Prince of Wales College) iki yıllık eğitimi bir yılda tamamladı. Buradan onur derecesiyle mezun oldu. Öğretmenlik yaptığı dönemlerde yazabilmek için çok erken saatlerde uyanmayı alışkanlık haline getirdi. 1898 yılında büyükbabası ölünce, öğretmenliğe ara vererek bir süre işlerinde yardımcı olmak için büyükannesinin yanına Cavendish'e döndü. 1900 yılında babasının öldüğü haberini aldı.

İSMİNİN YANLIŞ SÖYLENMESİNDEN HOŞLANMIYORDU

Kendisine Lucy denilmesinden hoşlanmayan Maud, isminin yanlış söylenmesinden sıkılmıştı. İsminin sonunda E harfi olmayan Maud olduğunu hatırlatıyordu, çünkü genellikle Maude diye sesleniyorlardı. Tıpkı kendisine Ann denilmesinden hoşlanmayan ve ismini söylerken "Sonunda E ile yazılan Anne" demek zorunda kalan Anne gibi.

KADINLARIN VE GENÇ KIZLARIN ÖYKÜSÜNÜ YAZDI

Lucy Maud Montgomery, 1900'lü yılların başında yazan biri olarak, erkeklerin hakim olduğu edebiyat dünyasında kendisine yer açmaya çalışırken, yazdıklarıyla dönemin toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesine yaptığı katkı tartışılmaz büyük değer taşıyor.

Romanlarında yer alan kadınlar ve genç kızlara yüklediği karakterler, çoğunlukla dönemin cinsiyetçi tutumlarıyla savaşan, ayrımcılığa kafa tutan, pek çok konuda öncülüklere imza atan cesur kişilikler olmuştur.

Anne'in çarpıcı, macera ve mücadele dolu yaşamını anlatan roman dizisi, farklı yaşlardaki öykülerini ele aldığı için her yaştan kadının ve genç kızın ilgisini çekmiştir. Onun romanlarını okuyanlar, aynı zamanda yazarı Lucy Maud Montgomery hakkında bazı izlenimler elde ederler. Maud'un böylesine ender rastlanabilecek özelliklere sahip bir karakteri yaratmasında kendi kişiliğinin büyük katkısı var.

1905 ilkbaharında Maud romanını tamamladığında otuz bir yaşındaydı. Bu yaş, bulunduğu dönemin standartlarına göre bir kadın için yaşlı sayılabilecek bir yaştı. Prens Edward adasına geri döndüğünde, sevdiği işi, yani gazeteciliği de geride bırakmıştı. Büyükannesine yardım etmesi gerektiğinden, evin bütün işini Maud yapıyordu. İşlerden kalan zamanını yazmaya ayırıyordu. Küçüklüğünden beri yazdığı için bu işi ciddi bir şekilde yapabiliyordu. Erkenden kalkıyor, gece ise çok geç yatıyordu. Böylesine zevk alarak yazdığı eseri için zaman ayırmanın başka yolu yoktu.

Maud'un, fikirlerini ve anılarını kaydettiği bir defteri vardı. Defteri, yaptığı çizimler ve çektiği fotoğraflarla doluydu. Yazıya olan düşkünlüğünden dolayı, yarattığı Anne karakteri de şiirlerden ve yazmaktan hoşlanan bir karakter olarak şekillenmişti.

Kendisini romantik ve sevgi dolu olarak tanımlayan Maud, evlendiğinde, romanındaki Anne'in evlendiği Gilbert Blythe ile eşinin hiç benzerliği yoktur. Kuzeniyle yaşadığı kısa süreli nişanlılıktan sonra beklediğini bulamamış, Cavendish Presbiteryan kilisesinin başkanı Ewan MacDonald evlenme teklif ettiğinde hemen kabul etmiştir. Her zaman kendi evi ve çocukları olmasını düşleyen Maud, büyük annesine bakmak zorunda olduğu için evlilik teklifini kabul ettikten altı yıl sonra evlenebildi. Üç erkek çocuk dünyaya getirdi, ikincisi doğum sırasında hayatını kaybetti.

COŞKU DOLU BİR YAŞAM

Maud, tıpkı romanındaki Anne gibi eğlenceyi, partileri, dans etmeyi ve güzel giysiler giymeyi seviyordu. Ancak eşinin görevinden dolayı 'dünyevi' faaliyetlerden uzak durmalıydı.

1907 yılında gazetesinde yazdığı bir yazıda, Maud yazmanın verdiği zevki şu sözlerle tarif ediyordu: "Bu sevginin doğuşuydu. Yazdığım başka hiç bir şey bana bu kadar keyif vermemiştir."

Maud, yarattığı Anne karakterinin bu kadar ilgi görmesi karşısındaki şaşkınlığını da şu cümlelerle dile getiriyordu: "Anne of Green Gables'ın hem gençlere hem yaşlılara hitap edeceğini hayal etmemiştim. Genç kızların hoşlanacağını tahmin ediyordum, ama büyükanne ve büyükbabalar da bana Anne'i nasıl sevdiklerini anlatmak için yazmışlar... Hatta üniversite öğrencisi genç baylar bile...".

Yeşilin Kızı Anne, günümüzde hâlâ ilgiyle okunan, filmleri, dizileri ilgiyle izlenen ve her yaştan insanın sıkılmadan okuyacağı nitelikte bir roman olma özelliğini korumaktadır. 24 Nisan 1942 tarihinde yaklaşık yetmiş yaşında hayata veda eden Lucy Maud Montgomery, geride her yaştan insanın zevkle okuyacağı onlarca eser bıraktı. Eserleri günümüzde de yayınlanmaya devam ediyor. ■

Anne Shirley, çok küçük yaşta anne ve babasını kaybeden turuncu saçlı yetim kız Anne, 11 yaşındayken, çiftliklerinde çalışmak üzere yetim bir erkek çocuğu evlat edinen Matthew ve Marilla Cuthbert kardeşlerin yaşadığı Green Gables çiftliğine yanlışlıkla gönderilir. Konuşkanlığı, maceraperestliği, hayalgücü ile kısa sürede tüm çevrenin sevgisini kazanır. "Green Gables'li Anne" Türkçe'ye "Yeşilin Kızı Anne" olarak çevrildi