PETROL-İŞ TARİHİNDE KADIN İŞÇİLERİN

Petrol-İş Sendikası'nın tarihi emek dünyasında iz bırakan grevlerle dolu. Kadın oranının az olduğu bir işkolu olmasından dolayı, grevlerin çoğunda kadınların geri planda kaldıklarını görüyoruz. Kadın dayanışmasının yoğunlaştığı ve uzun sürmeleriyle öne çıkan grevler de var: Berec, Novamed ve Bericap grevleri bunlardan bazıları. Bunlar kadar bilinmese de, kadınların öne çıktığı başka grevler de var Petrol-İş tarihinde. Bunlardan biri de 1973 yılında gerçekleşen ve 155 gün süren Pilma Tudor grevi.

Petrol-İş tarihinde, kadınların öne çıktığı grevlerden, biri 1964 yılında başlayan ve 41 gün süren Berec grevi. Greve katılan 1018 işçiden 790'ı kadındı. 2006 yılında başlayıp 448 gün süren Novamed grevinde 83'ü kadın 85 işçi vardı. 2010 yılında başlayan ve 209 gün süren Bericap grevinde de çoğu kadın 89 işçi direnmişti. Bu grevlerin tümü de kadın dayanışmasının öne çıktığı, kadınların görünür olduğu grevler. Bir de pek bilinmeyenler var. Bunlardan biri de, 155 gün süren ve o dönem en uzun grev olarak nitelenen Pilma Tudor grevi.

60'lı yıllarda İstanbul'da kurulan pil üreticisi Pilma Tudor, sahibi sık sık değişen bir fabrikadır. Sendikanın varlığıyla başından beri sorunları olan Pilma Tudor işvereni, 1970'te sözleşme konusunda sıkıntılar yaratmış, sendikanın başlattığı grevin dördüncü günü ancak anlaşmaya varabilmiştir. Grevin sebebi ise, fabrikanın tekrar iflas noktasına geldiği bir dönemde, yeni bir işverene satılması, yeni işverenin ise işçilerin fabrikanın kapanmasını istemeyeceği için greve gitmeyeceklerine güvenerek en düşük talepleri kabul etmelerini beklemesidir.

Ancak sendikanın teklifleri karşısında direnince 7 Eylül 1970 tarihinde işçilerin tamamı işi bırakır, üretim durur. İşçilerin kararlılığını erken farkeden yeni işveren, 11 Eylül sabahı anlaşmayı kabul eder. Dört günlük grev sonunda sözleşme imzalanır. Bütün işçiler ertesi sabah işbaşı yapar.

8 EKİM 1973'TE İKİNCİ GREV

1973 yılına gelindiğinde, sözleşme görüşmeleri yine uyuşmazlıka sonuçlanır, sendika grev kararı alır. Grev kararı alındıktan sonra, arada geçen bir haftalık sürede anlaşma umuduyla tekrar görüşmeler yapılır, ancak bu görüşmeler herhangi bir sonuç vermez.

8 Ekim 1973 Pazartesi sabahı, grevin karara bağlanmasından tam bir hafta sonra işçilerin tam katılımyla greve başlanır.

GREVLERİN ŞAHI PETROL-İŞ GREVİ

Grevin ilk haberi, Petrol-İş Dergisi'nin 15 Ekim 1973 tarihli 12. sayısında "Grevlerin Şahı Petrol-İş Grevi" başlığıyla yer alır. Başlığın hemen üstünde, Pilma Tudor işyerinin önünde çekilmiş fotoğraftaki tabelada "Pillerin Şaheseri Pilma Tudor Pilleri" yazısı dikkati çekiyor.

Haberde, grev yerinde yemek yapan grevci kadınlar ve çocukları görülüyor. Yerdeki bir piknik tüpü üzerinde büyük bir tencere kaynarken, kadınlardan birisi de tabağını uzatırken görülüyor.

Resmin hemen altında "Çoğunluğu hanım olan üyelerimiz, grevi tam bir birlik beraberlik içinde yürütüyor" yazısı yer alıyor.

GREVE KATILAN 220 KADIN İŞÇİ

Grevin çoğunluğunun kadın üyelerden oluştuğuna sürekli vurgu yapılan haberde, ayrıca bir bayram havası içinde başladığı, fabrikaya grev gözcülerinin hemen yerleştirildiği, görevlerin dağıtıldığı da ifade ediliyor. Katılımcıların 220'si kadın, 190'ı erkeklerden oluşuyor. Haberde yer alan ifadelerden birisi de şöyle:

"ÇOĞUNLUK HANIMLARDA

Grevin başlamasıyla Pilma Tudor fabrikasında üretim tamamiyle durmuştur. Grev başarıyla devam etmektedir.

Greve katılan üyelerimizin çoğunluğunu ise hanım ve kız işçiler teşkil etmektedir.

Bir diğer resim yazısı da şu şekilde yer veriyor kadınların grevdeki varlığına ve çoğunluğuna: "Pilma Tudor grevimizi çoğunluğu hanım olan üyelerimiz tam birlik ve beraberlik içinde yürütmekte ve Grev'i bayram yapmaktadır. Fotoğraflarda Pilma Tudor grevimiz görülmektedir."

HAKLAR ALININCAYA KADAR DEVAM

Davullar zurnalar grevin coşkusuna katkıda bulunmak için sürekli çalar, üyeler de buna eşlik ederek halaylar çeker.

Haberde, greve katılan üyelerin kararlılıklarını gösteren şu sözlerine de yer veriliyor: "Haklarımızı alıncaya kadar sendikamızın talimatına uyarak greve sonuna kadar devam edeceğiz."

Söz edilen haklar, "hayat pahalılığı karşısında ücretlerin arttırılması ve kıdem zammı verilmesi, ekonomik ve sosyal haklar; ayrıca iş ve sendikal hakların sözleşmede teminata bağlanması".

Grevin başladığı günden itibaren, içeride herhangi bir üretim yapılamıyor, makineler tamamiyle duruyor.

ŞEN OLA GREV ŞEN OLA

Petrol-İş Dergisi'nin, 1 Kasım 1973 tarihli 13. sayısında yer alan bir grev haberinde, "ŞEN OLA GREV ŞEN OLA" başlığı altında grevin coşkuyla sürdüğünden söz ediliyor: "Davullar vurur gümbür gümbür, zurnalar çalar milli havalarımızı. İnsanlar toparlanır, kenetlenir birbirine. ... İşte bunlar grevi grev olmaktan çıkaran ve bayram yapan Pilma Tudor fabrikasının değerli üye kardeşlerimiz."

"Yaşlı kadın üyemiz 'grev gözcüsü' gömleğini giymiş, yaşlılığın getirdiği bükük belini dimdik tutarak fabrikanın kapısında görev başında bayram yapıyor. Küçük hanım kızımız dönme dolaplarda, bayram yerlerinde cici elbiselerini giyip eğlenmesi gerekirken, giydiği 'grev gözcüsü' gömleğiyle grev başında 'Benim için en mutlu bayram bu' diyor."

73 yılının sonuna doğru, işçilerin kararlı tutumunu gören işveren, tekrar görüşmelere başlamayı kabul eder. Daha önce uyuşmazlıkla neticelenen pek çok konuda anlaşmaya varılır. Ancak işveren, bir türlü ücret konusunda anlaşmaya varmaz.

Petrol-İş Çalışma Raporu, 1970-1972, XIV. Merkez Genel Kurulu, 9-10-11 Nisan 1972, İsanbul

Petrol-İş Çalışma Raporu, 1972-1975, XV. Merkez Genel Kurulu, 14-18 Nisan 1975, İstanbul

Petrol-İş Dergisi, Sayı: 12, 15 Ekim 1973

Petrol-İş Dergisi, Sayı: 13, 1 Kasım 1973