Otomotiv sektöründe küresel sendikal güç kazanmak

IndustriALL Küresel Sendika'nın otomotiv endüstrisindeki etkinlikleri, şirket ağlarıyla sendikal güç kazanmaya ve bütün dünyada çokuluslu işverenleri hesap vermeye zorlamak için belli ülkelerde ağırlık koymaya odaklanıyor. 

Aşağıdaki tablo, piyasada başı çeken otomotiv şirketlerindeki uluslararası sendikal yapıların durumunu gösteriyor. IndustriALL Küresel Sendika sektörde şirket ağlarından oluşan bir ağ işlevi görüyor. Şirketlerin tanıdığı Dünya İşletme Konseyleri'ni hayata geçirmek için uluslararası dayanışma ve sendikal güç kullanılıyor. Dünya İşletme Konseyleri, 2012'de Kopenhag'da yapılan Kuruluş Kongresi'nde kabul edilen Eylem Planı'nda belirtildiği gibi, sendikaların şirket stratejisini etkilemesine yönelik üst düzey mekanizmalardır. Bütün bu örgütsel yapılarda  IndustriALL, şirket yönetimlerinin tanıdığı önemli bir rol oynar. Dünya İşletme Konseyi toplantılarının hepsinde IndustriALL temsil edilir.

IndustriALL üyesi sendikaların uluslararası düzeyde örgütlü olduğu büyük otomotiv şirketleri:                       

Birleşik Oto İşçileri Sendikası (UAW) Başkanı ve IndustriALL otomotiv sektörü Eşbaşkanı Bob King şöyle diyor:

“IndustriALL Küresel Sendika'da sınırlar ötesi bir ekonomi ve sosyal adalet vizyonu vardır. Otomotiv sektöründeki üye sendikalar bu vizyonun gerçekleşmesine yardımcı oluyor, yeni ve yaratıcı yöntemlerle ortak bir çalışma yürütüyor. Canton'daki (Mississippi) bir Nissan işçisine uygulanan misillemeye son vermek için hemen harekete geçen Brezilyalı işçilerden, Kore'de Ssangyong Motor'daki ağır baskıyı kınamak için birleşen otomotiv sendikalarına kadar her dayanışma örneği UAW açısından esinleyici ve etkili olmuştur.”

Daimler Dünya İşçi Komitesi Başkanı Erich Klemm bu konuda şöyle diyor:

“Şirketler uluslararası faaliyetlerini yaygınlaştırıp dayattıkça, işçiler de küreselleşen üretim siparişlerinin ve sınırlar ötesinde alınan kararların piyonu olmak istemiyorlarsa uluslarötesi örgütsel yapılar kurmalıdırlar. Daimler'deki uluslararası yapıların nihai hedefi, işçilerin sınırlarötesi temsilinde dayanışma ruhuyla karşılıklı güven yaratmaktır. Toplantılar herkese eşit bilgi ve şirketin tepe yönetimiyle eşitlik esasına dayalı görüşme olanağı sağlıyor. Bunda uluslararası sendikaların desteğiyle başarılı oluyoruz.”

Volkswagen Dünya İşletme Konseyi bu yapının ne kadar etkin olabileceğini gösteriyor. Şirketin uluslararası yönetiminin, CEO'sunun ve sendikaların önünde işçilerin temsilcilerinin şikâyetlerini dile getirdikleri bir platform olan toplantılara yerel düzeydeki bütün İnsan Kaynakları (İK) yöneticileri çağrılmaktadır. Yerel düzeyde hiçbir İK yöneticisi fabrikasıyla ilgili şikâyetlerin açıkça tartışılmasını istemez, bu nedenle işyeri düzeyindeki sendikaların bu yıllık toplantılar öncesinde anlaşmaya varma olasılığı çok yüksektir.

Fransız otomotiv şirketlerini de IndustriALL üyesi sendikalar uluslararası düzeyde iyi örgütlemiştir. Renault ve PSA Peugeot Citroën ile olan KÇS'ler (küresel çerçeve sözleşmeler) insana yakışır ücret, sendikal haklar, iş sağlığı ve güvenliği, tedarik zincirini kapsaması ve uygulamayı izlemek için bir Dünya İşletme Konseyi kurulması gibi konulardaki net hükümleriyle örnek sözleşmelerdir.

IndustriALL'un Otomotiv ve Lastik Direktörü Helmut Lense Dünya İşletme Konseyleri hakkında şöyle diyor:

“Şirketler, yasa nedeniyle değil de sendikanın gücü nedeniyle, sendikaların toplantılarla ilgili yol ve katılım giderlerini karşılamak durumundadır. Bunun sendikanın bağımsızlığını zedelemesi söz konusu değildir. Şirketin genel merkezinin bulunduğu ülkeye bağlı olarak, bu toplantılarda inisiyatif genellikle şirket yönetiminde değil, ilgili İşletme Konseyi'ndedir. İşletme Konseyi şirket yönetimini toplantıya çağırır ve CEO'nun gelip sendikaya bilgi vermesini ister.

Sendikalar şirket yönetimine, işçilerin küresel bir yapıya ihtiyacı olduğunu, uluslararası toplantılar için yapılan yol/uçuş giderlerini yöneticilerin kendilerinin ödemediğini, bu durumda sendikanın da ödememesi gerektiğini söyler. 'Sizler işinizi şirket yönetimi olarak yapıyorsunuz, bizler de işimizi küresel düzeyde sendika olarak yapıyoruz. Her iki taraf da işini yapıyor ve giderler şirket tarafından karşılanıyor' der.”

Sektörde standart içeren çok sayıda çalışma ilişkileri sisteminin ve sözleşmenin varlığı, öbür otomotiv şirketlerini de aynı şeyi yapmaya zorluyor. Ford ile bağıtlanan sözleşme, bir Amerikan şirketiyle yapılmış tek küresel çerçeve sözleşmedir. Ve sözleşmenin etki alanı, ihlallerin büyük bölümünün gerçekleştiği tedarik zincirini kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Otomotiv sektöründe tedarik zinciri diğer sektörlere oranla daha fazla önem taşımaktadır. Çünkü genelde arabayı oluşturan parçaların ortalama yüzde 70 ila 80'i tedarik zincirinden sağlanmaktadır. Otomotiv sektöründe de, genel trende uygun olarak, sendikal hak ihlallerinin çoğunluğu tedarik zincirinde gerçekleşmektedir. Tedarik zincirini küresel çerçeve sözleşmelerin kapsamına almak, sektör için öncelik taşımaktadır. Yukarıdaki tablo, IndustriALL'un tedarik zincirindeki şirketlerle bağıtladığı KÇS'lerin sayısının yüksekliğini gösteriyor. Bunlardan çoğunluğu ise Bosch, Mann & Hummel ve ZF gibi Alman şirketleridir. 

BMW, Renault, PSA ve Volkswagen (VW) ile bağıtlanan küresel sözleşmeler otomotiv tedarikçilerindeki uyuşmazlıkların çözümünde etkili olmuştur. IndustriALL, Türkiye'deki otomotiv tedarik zincirinde yer alan imalatçı firmalarda sık sık ortaya çıkan hak ihlallerine uluslararası düzeyde düzenli olarak müdahale etmektedir. IndustriALL'un bu müdahalesinin etkinliği, büyük ölçüde, tedarikçi firmadan ürün (kauçuk sızdırmazlık parçası, bilyeli rulman, araba lastiği, vb) satın alan büyük otomotiv şirketleriyle imzalanan KÇS ağının sağladığı olanaklardan kaynaklanmaktadır. 

Sendikal güç ihracı

Alman sendikası IG Metall, IndustriALL Küresel Sendika'nın en büyük üyesidir. Durmadan artan üye sayısıyla yüksek sendikalaşma oranı, IG Metall'e Almanya'daki İşletme Konseyi mekanizmasında başat bir konum kazandırmıştır. Oysa Almanya'da işletme konseyleri başlangıçta sendikaları zayıflatmak için kurulmuştu. IG Metall sektördeki bütün büyük Alman şirketlerinin denetim kurulunda etkin bir rol oynamaktadır. 

IndustriALL Küresel Sendika Başkanı Berthold Huber şöyle diyor:

“Dünyanın her yerinde insanlar hâlâ ağır koşullarda çalışıyorlar ve sendikalaştıkları için baskıya ve zulme uğruyorlar. Bizim önde gelen görevimiz, küreselleşmeyi daha insani hale getirmek için asgari sosyal standartları uygulatmaktır. Şirketlerin bütün işyerlerinde ve o şirketlere bağlı tedarik zincirlerinde asgari koşulların uygulanmasını sağlamak için, şirketlerle küresel çerçeve sözleşme görüşmeleri yapıyoruz.”

Büyük ve etkin bir sendika olan IG BCE de araba lastiği, cam ve deri gibi tedarikçi sektörlerde önemli bir baskı uygulamaktadır. Brezilya'daki CNM-CUT ise otomotiv sektöründeki güçlü konumuyla bu alandaki uluslararası etkinliklere aktif olarak katılmaktadır. 

Keza, Japon Oto İşçileri Sendikası (JAW), yüksek sendikalılık oranı ile Japon çokuluslu şirketleri (Nissan, Honda, Toyota, vb) üzerindeki nüfuzunu, başka ülkelerdeki otomotiv işçilerini desteklemek için kullanmaktadır.

JAW, ayrıca, Asya'da sendika ağları kurma çalışmalarına öncülük etmektedir. Ağustos 2013'te, Asya Otomotiv işçileri Ağı'nı kurmak üzere girişimde bulundu. Yeni ağın ortak anlayışı şöye ifade ediliyor: 

“Asyalı otomotiv işçilerinin dayanışma ve fikir alışverişi için bir araya gelmesi son derece önemlidir. Bunun Asya'da oto işçilerinin sendikaları arasındaki ilişkilerin derinleşmesine katkıda bulunacağını ve sonunda, IndustriALL'un öngördüğü çokuluslu şirket sendikal ağlarına yol açacağını umuyoruz.”

Eylemde etkin uluslararası dayanışma

IndustriALL'un bütün kıtalardaki otomotiv sendikaları, ancak her yerde insana yakışır çalışma koşullarının sağlanmasıyla sürdürülebilir bir sanayinin kurulabileceği bilinciyle, birbirleri için mücadele veriyor. IndustriALL üyeleri Hindistan'da, Kore'de, Meksika'da, Rusya'da ve Türkiye'de intikamcı otomotiv işverenlerine ve onların suç ortağı hükümetlere karşı mücadele ediyor.

Hindistan'da bu mücadelenin gündemdeki önemli bir örneği, Japon şirketi Maruti Suzuki’nin Manesar'daki motosiklet fabrikasında gerçekleşen eylemdir. 15 Ocak ila 31 Ocak 2014 tarihleri arasında, 2.000'in üzerinde gösterici, tutuklanan 147 işçinin serbest bırakılması ve iş akitleri askıya alınan 2.300 işçinin işe iadesi talebiyle komşu eyalet Haryana'dan Yeni Delhi'ye yürüdü.

Aralık 2012'de, araba parçaları üreten Finlandiya merkezli çokuluslu şirket PKC'nin Meksika yönetimi, Los Mineros sendikasının Ciudad Acuña fabrikasındaki örgütlenme kampanyasına katılan 100 işçiyi işten attı.

IndustriALL, Meksika'da Volkswagen işçilerinin sendikası SITIA'nın federasyon yapısı kazanma çalışmalarına destek veriyor. Böylece sendika ülkede özellikle yeni otomotiv fabrikalarını örgütleyebilecek ve çalışmalarının kapsamına otomotiv tedarikçisi firmaları alabilecek. 

Sanayi sektörünün eşbaşkanı Gabriela Pignanelli Arjantin otomobil işçilerinin sendikası SMATA'dan geliyor. SMATA uluslararası çalışmalara geri dönüyor ve daha da aktifleşiyor.

“Savaşınca kazanırız”

Güney Afrika'dan NUMSA otomotiv sektöründe yeni kazanımlar elde etmek için mücadele veriyor ve sektör ölçeğinde toplu sözleşme müzakeresi yapabiliyor. Sözgelimi Ekim 2013'te NUMSA’da örgütlü motor aksamı işçileri, sırasıyla yılda yüzde 10, 8 ve 8 ücret artışı öngören üç yıllık yeni bir toplu sözleşme yapmak için dört hafta süreyle greve çıktı.

NUMSA başka ülkelerdeki otomotiv işçilerinin mücadelelerine de düzenli dayanışma ve destek vermektedir. ABD'deki Birleşik Oto İşçileri Sendikası'nın (UAW) Nissan'daki örgütlenme kampanyasına geniş kapsamlı bir eylemle destek verdi. 2013 ortalarında, NUMSA bir hafta boyunca bir UAW heyetini ağırladı. Bu süre içinde düzenlediği dikkat çekici etkinlikler Japonya elçiliğindeki yankı uyandıran eylemle noktalandı. Talep ise Mississippi'deki Nissan fabrikasında uygulanan sendikasızlaştırmaya son vermek için hükümetin müdahale etmesiydi.

Rusya'da ise ITUWA, Ford'daki, Volkswagen'deki ve Benteler Automotive'deki üyelerini harekete geçirmek suretiyle iyi toplu sözleşmeler bağıtladı. ITUWA, 2007'de St Petersburg'daki Ford'da örgütlediği başarılı bir grevden sonra, 17 otomotiv şirketinde ve tedarikçi firmada işçileri örgütlüyor.

ABD'de VW işçilerinin örgütlenme hakkı çiğneniyor

ABD'de otomotiv işçilerinin sendikası UAW sektörde tarihi bir öncü rol oynadı ve bunu sürdürüyor. Sendikanın ABD kökenli olmayan çokulusluların fabrikalarında yürütmekte olduğu ve farklı aşamalarda bulunan örgütlenme kampanyalarının hepsi önemli uluslararası destek alıyor. Tennessee Chattanooga'daki Volkswagen'de 12-14 Şubat'ta yapılan sendikalaşma oylaması bütün dünyaya gösterdi ki ABD'de temel sendikal haklar yoktur.

Bu önemli oylama kuşkusuz dışarıdan yapılan politik müdahaleyle saptırıldı. UAW, Volkswagen oylamasında siyasetçilerin sonucu etkileyecek derecede oynadıkları rolü vurgulayarak Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu'na (NLRB) itirazda bulundu. UAW oylamayı 712'ye karşı 626 oyla kaybetti. Volkswagen’in tarafsız bir tutum takınmasına ve sendikanın işyerine girme hakkını tanımasına rağmen --ki bu tür durumlarda her zaman rastlanan bir tutum değildir bu--, Tennessee politikacıları kolay kolay açıklanamayacak bir şekilde sürece müdahale ettiler. Öyle ki Volkswagen'in gelecekte Chattanooga'da büyümesini de tehlikeye attılar.

Tennessee'deki Cumhuriyetçi Parti'nin politikacıları, eyalet valisi Bill Haslam, ABD senatörü Bob Corker ile nüfuzlu bir eyalet senatörü olan Bo Watson, Chattanooga'ya üşüşen sağcı lobi gruplarına şevkle katıldılar. Hedefleri, sendikayı yenilgiye uğratmak ve Almanya'dan IG Metall sendikasının yardımıyla UAW ve Volkswagen tarafından hazırlanan 22 sayfalık tarafsızlık anlaşmasını yırtıp atmaktı.

UAW mali sekreteri Dennis Williams oylamadan sonra düzenlediği basın toplantısında şöyle diyordu: “Adil bir seçim süreci sağlamak için şirket ile sendikanın bir araya gelmesine rağmen ABD'de böyle bir olayın olması çok rahatsız edici.”

ABD'de Nissan işçileri örgütleniyor

Canton'da (Mississippi) Nissan işçileri sendikalaşma arayışına girip yardım için UAW'a başvurunca, yerel şirket yönetimi sert tepki gösterdi; sendikaya var gücüyle karşı olduğunu göstermek için ardı ardına grup toplantıları ve teke tek görüşmeler düzenledi, sendika karşıtı videolar gösterdi. Bu girişimler bir korku ve gözdağı havası yarattı. Bu ise işçilerin sendika seçme özgürlüğünün açıkça çiğnenmesi demekti.

IndustriALL, ABD'deki sendikal örgütlenme çabalarına gösterilen tepkiyle ilgili ciddi kaygılarını şirket CEO'su Carlos Ghosn'a Mart 2014'te iletti.

Genel Sekreter Jyrki Raina’nın mektubu şöyleydi:

“Renault’nun küresel çerçeve sözleşmeyi imzalamasını ve Renault-Nissan grubunun küresel çalışma standartlarına uyacağını kamuoyu önünde açıkça taahhüt etmesini takdir etmeme rağmen, Nissan'ın ABD montaj tesislerindeki tutumunun uluslararası kabul görmüş bu çalışma standartlarına aykırı olduğunu kabul etmek gerekiyor. Renault- Nissan, sadece yetersiz ABD iş yasalarına uygun davranmakla işçilerin temel insan haklarına saygı gösterdiğini iddia edemez.”

UAW'ın Nissan'daki örgütlenme kampanyasını destekleme çalışmalarında IndustriALL Japonya, Fransa, Brezilya, Güney Afrika ve başka ülkelerdeki otomotiv sendikalarıyla birlikte davranıyor.

Ortak eylem planı

IndustriALL Otomotiv ve Lastik Direktörü olarak Helmut Lense Otomotiv Çalışma Grubu'nun yıllık toplantılarının yapılmasını sağlıyor. En az 18 ülkeden otomotiv sendikalarını ve tüm otomotiv şirketlerini bir araya getiren çalışma grubu, IndustriALL Eylem Planı'na uygun olarak her yerde örgütlenmeyi desteklemek ve sektördeki sendikaların güçlenmesine yardımcı olmak için sektöre yönelik ortak stratejileri ve somut eylem planlarını görüşüyor ve hazırlıyor.

Çalışma grubu toplantılarının yeri stratejik olarak seçiliyor. İlk toplantı Birleşik Oto İşçileri Sendikası'nın (UAW) örgütlenme stratejilerini görüşmek üzere 2010'da Detroit'te yapıldı. 2011 ve 2012'deki toplantı, şirket merkezinde örgütlü sendikanın temsilcileriyle birlikte örgütlenme mücadelesi veren yerel sendikalar arasında bağlantı kurmak amacıyla, Hindistan ve ve Rusya'da düzenlendi. 2013'teki toplantı, Japon sendikalarıyla hayati önemdeki ilişkileri geliştirmek amacıyla Japonya'da yapıldı. 2014'te ise toplantı, sektördeki Asya sendikal hareketini güçlendirmek ve IndustriALL'un bölgeye ve buradaki çalışmalara ağırlık ve destek verdiğini göstermek için Tayland'da olacak.

Sektörde önem taşıyan bir başka çalışma alanı şu ülkelerle ilgili: Meksika, Hindistan, Rusya ve Çin. Hindistan özel gündeme 2014'te girdi. Amaç, Hindistan'daki otomotiv sendikaları arasında birliği sağlamak ve ülkedeki sektör sendikaları ile Ford ve Daimler gibi otomotiv şirketlerinin merkezinde örgütlü sendikalar arasındaki ilişkileri ve dayanışmayı geliştirmekti.

Gelecek yıl Rusya yeniden gündeme alınacak ve 2013'te Meksika ile başlayan ülke gündemi çalışmaları sürecek. Ülke odaklı bu faaliyetler, ilgili şirketlerde gerçekten sözü geçen, önde gelen sendika yöneticilerinden oluşan küçük bir grupla birlikte yürütülüyor. Benzer bir yapıya sahip her atölye çalışmasında şu iki öncelik gözetiliyor: yerel koşullarla ilgili bilinci artırmak ve yerel sendikalar ile şirket merkezinde örgütlü sendika arasındaki ilişkileri güçlendirmek. 

IndustriALL Küresel Sendika Eylem Planı'ndan:

Temel görevini yerine getirmek için IndustriALL şu hedeflere yönelik çalışacak:

• Çokuluslu şirketlerdeki sendikal ağları ve küresel çerçeve sözleşmeleri (KÇS) kullanarak sınır ötesi üye kazanma ve örgütlenme kampanyaları düzenlemek
• İşçileri dayanışma ve (küresel düzeyde şirket kampanyaları dahil) ortak eylem için ağlarda birleştirmek suretiyle çokuluslu şirketlerin gücünü işçilerden yana dengeleyecek gerçek bir sendikal güç oluşturmak
• Dünya İşletme Konseyleri'nin ve ağların işverenler tarafından tanınmasını talep etmek 
• Küresel düzeyde müzakerelere yol açan yapıcı çalışma ilişkilerine olanak sağlamak amacıyla, küresel ve bölgesel düzeyde düzenli sosyal diyalog mekanizmaları kurmak üzere çokuluslu şirketlerle sözleşmeler yapmak
• Çokuluslu şirketlerle KÇS'ler ötesinde sözleşmeler bağıtlanmasını mümkün kılacak örgütsel prosedürleri oluşturmak

IndustriALL Küresel Sendika'nın genel sekreteri Jyrki Raina şöyle diyor:

“Otomotiv sektöründe ağlarla sendikal güç kazanma konusunda kaydedilen ilerlemeden gurur duyuyoruz. Sektörde güçlü ağlar ve yüksek örgütlülük düzeyi, tedarik zincirindeki işçileri güçlendiriyor ve KÇS'leri etkin bir araç haline getiriyor. KÇS'ler küreselleşen ekonomide çokuluslu şirketlerdeki işçilerin haklarını güvence altına almanın ve koşulları iyileştirmenin en iyi yöntemlerinden biridir. KÇS'leri desteklemeye devam edeceğiz. Muazzam bir güç olan küresel sermaye birlikte hareket eden insanların gücüyle dizginlenmelidir.”

IndustriALL'un küresel çerçeve sözleşmeleri 10 milyondan fazla işçiyi kapsıyor

IndustriALL için, sendikal ağlar, küresel sendikal yapıların kurulmasını sağlayan gerçek araçlardır. Bir şirketteki sendikalar arasında, küresel bir sözleşme bağıtlanmış olsun ya da olmasın, bağlantı sağlar. Sendikal ağlar küresel sermayeye karşı koymada temel yapılardır. IndustriALL'un şimdi çeşitli sektörlerde 10 milyondan fazla işçiyi kapsayan 43 sözleşmesi var.

KÇS'ler sendikalar ile çokuluslu şirketler arasında küresel düzeyde müzakere ediliyor ve şirketlerin bütün işletmelerinde ve tedarik zincirlerinde işçilerin haklarıyla ve insana yakışır çalışma koşullarıyla ilgili standartlar getiriyor. Ve işçiler sendikaları aracılığıyla sözleşmelerin uygulanmasını izleyerek haklarına saygı gösterilmesini ve çalışma koşullarının iyileştirilmesini sağlıyor.

Kaynak: IndustriALL Küresel Sendika'nın dergisi Global Worker (Küresel İşçi)